Udruženje SKLOP početak svog rada obilježava samostalnom izložbom umjetnice Nine Komel (1986, Slavonski Brod/HR). Komel je dobitnica nagrade „The Zvono Award 2016“ i u okviru izložbe u SKLOP-u predstavlja radove koji se bave tematikom granica i identiteta. Rad time postavlja pitanja vidljivosti i nevidljivosti određenih struktura unutar društveno-političkog sistema, ali i same umjetnosti, te preispituje vlastiti identitet, kako umjetnika, tako i posmatrača.
Na izložbi su predstavljena četiri rada. Tri od četiri rada su instalacije u prostoru, nastale u zadnje četiri godine, dok jedan rad predstavlja odliveni objekat, koji sadrži zvuk i koji je nastao prošle godine tokom Komelovog rezidentnog boravka u New York-u u okviru nagrade Zvono. Umjetnički rad Nine Komel se generalno odlikuje konceptualnim pristupom, preispitivanjem aktuelnih i relevantnih društveno-političkih zbivanja i okolnosti, kao i formuliranjem kritičnih pitanja koja zahtjevaju aktivno učešće posmatrača.
Was ist Princip? (2014), instalacija u formi prevelike mišolovke, po kojoj je izložba i nazvana, odnosi se na jedan od najznačajnijih događaja u historiji Bosne i Hercegovine, Evrope, ali i cijelog svijeta, a to je atentat kojeg je Gavrilo Princip izvršio na austrougarskog prijestolonasljednika Franca Ferdinanda u Sarajevu 1914. godine. Iako je izbijanju Prvog svjetskog rata prethodio niz događaja, a sam atentat predstavljao „samo“ vrhunac, u historijskim knjigama, o njemu se pisalo puno više nego o samim uzrocima, tj. ekonomskim, vojnim i geostrateškim interesima velikih sila. Tako atentat predstavlja primjer, kako samo jedan događaj može staviti u sjenu jednu puno kompleksniju međunarodnu situaciju i time pojednostaviti i svesti potpunu sliku historijske istine na samo jedan spektakularni događaj.
Komel u tom smislu pravi paralelu sa našim vremenom, ukazujući na sam princip pisanja, manipuliranja i percepcije historijskog narativa. Was ist Princip? pita, ko, iz čije perspektive, u kojem vremenu i sa kojom namjerom formulira jedan određeni narativ na način, na koji on to biva. Mišolovka tako implicira, da smo tendencionalno svi mi skloni pasti pod uticaj određenih narativa, te da su oni pored svih historijskih fakata, na kojima se grade, u određenoj mjeri isto tako i konstrukti u svrhu ostvarivanja osobih interesa i moći.
Kada je koncept pod upitnikom, iskoristi prvu pomoć (2012) se sastoji od 52 drvene kocke – 51 crnih i jedne bijele –, koje su aranžirane u prostoru u formi karte Bosne i Hercegovine. Na svakoj od crnih kocki je ispisan jedan pridjev, koji za umjetnicu opisuje aktuelno i opšte stanje u BiH. «Učmalo, jednostavno, statično, crno, ograničeno, banalno, nezanimljivo, konceptualno» su samo neke od pretpostavki i interpretacija. Pogovoto riječ «konceptualno» preispituje kako i pod kojim uslovima je nastala ideja i koncept daytonske Bosne i Hercegovine, koja se temelji na principu teritorijalne i nacionalne podjele, koliko je prirodna jedna takva koncepcija države, a koliko konstruisana i nametnuta, koliko od strane konstitutivnih naroda, a koliko usljed vanjskih faktora, tj. Međunarodne zajednice koju simbolično predstavlja bijela kocka sa crvenim križom, kao simbol prve pomoći u kriznim situacijama.
Upravo na to apsurdno i labilno stanje, u kojem se Bosna i Hercegovina nalazi zadnjih 20 godina, ukazuje i rad Intermezzo (2016). Mali skulpturalni objekat odliven u obliku uha umjetnice, koje se prirodno odlikuje jednom malom anomalijom, za umjetnicu simbolično predstavlja abnormalnost ustava Bosne i Hercegovine, koji predstavlja jedinstveni presedan u historiji nastanka država po evropskom modelu, i to činjenicom, da nije zasnovan na zaštiti prava i ravnopravnosti svih građana i građanki, nego na interesima pojedinih konstitutivnih naroda, koji međusobno sprečavaju i onemogućavaju razvitak zajedničkih interesa i tako potenciraju zastoj. Naslonite li vaše uho na skulpturu, tiho se može čuti himna Bosne i Hercegovine, čije ime Intermezzo je pojam, koji se u teoriji muzike odnosi na pred- ili međučin između dva glavna akta. Komel time ukazuje na konceptualni međuprostor i međuvrijeme, na status quo, u kojem se BiH nalazi i time ironično sugerira činjenicu, da BiH nije samo nedostatkom teksta nacionalne himne nedorečena.
Rad u zadnjoj prostoriji izložbenog prostora pod nazivom Zasjeda (2013) se sastoji od skoro 200 video kamera, koje su rapoređene na zid u obliku riječi «zasjeda». Zasjeda je davno uspostavljena vojna taktika, u kojoj se snage koje prave zasjedu služe pritajivanjem da bi napali neprijatelja koji prolazi. Nelagoda koja nastaje izloženošću jednom toliko velikom broju kamera, neminovno izaziva osjećaj opreznosti i straha, koja je upravo izazvana neznanjem, da li i sa koje strane se prostorija nadzire. Komel time svjesno kreira atmosferu latentne prijetnje i neizvjesnosti, zbog koje posmatrači automatski mijenjaju percepciju situacije kao i svoje ponašanje. Umjetnica time prenosi i dočarava taktiku manipulacije u izložbenom prostoru i ostavlja publiku u nedoumici, da li i sa koje strane tačno prijeti opasnost.
Rad Nine Komel se odlikuje po tome, što ne priprema odgovore, nego postavlja teze i pitanja i što je možda najbitnije, nudi slobodan prostor za promišljanje onome ko se upusti u to, što Komel olakšava sugestivnom postavkom koja izaziva tjelesnu i emotivnu reakciju. Time Komel svjesno iritira posmatrača i aktivira njegovo ili njeno poimanje i u isto vrijeme preispituje, koliko sama umjetnost može uticati na svijest i građenje mišljenja građana i građanki.
Sandra Bradvić
